Φανταστείτε την παρακάτω σκηνή που είναι πέρα για πέρα αληθινή: καλοκαίρι, παραλία, ψαροταβέρνα. Μεγάλη παρέα με γονείς και παιδιά αναμένει ανυπόμονα το φαγητό. Αρχίζουν να έρχονται τα πρώτα πιάτα και ο σερβιτόρος αναγγέλλει με στεντόρεια φωνή: «Αθερίνα ψιλή-ψιληηή και καλαμαράκι γοοόνος, παρακαλωωώ!». Μια μητέρα ετοιμάζεται να σερβίρει σε έναν μπόμπιρα τριών, το πολύ τεσσάρων ετών που γκρινιάζει πεινασμένος. Καρφώνει το πιρούνι της στα μεζεδάκια ενώ ο μικρός ρωτάει: «Μαμά, τι είναι γόνος;». Προτού απαντήσει η μητέρα, κάποιος από την παρέα πετάγεται: «Ψάρι-μωρό». Και έρχεται η ερώτηση, σε έντονο ύφος, του μπόμπιρα που αφήνει το πιρούνι της μάνας μετέωρο: «Μαμά, εγώ δεν τρώω μωρά! Εσύ τρως;».

Γενοκτονία-γονοκτονία

Αυτό που η παιδική ευαισθησία κατάφερε να πετύχει με τη δεδομένη μάνα στη δεδομένη στιγμή επιθυμεί να πετύχει η επίτροπος Θαλασσίων Υποθέσεων και Αλιείας κυρία Μαρία Δαμανάκη με όλους τους Ελληνες. 
Στην πραγματικότητα, το όραμά της για μια βιώσιμη αλιεία αφορά το σύνολο των θαλασσίων οικοσυστημάτων της ΕΕ, αλλά ο στόχος να μειωθεί η κατανάλωση νεαρών ψαριών περιορίζεται στη Μεσόγειο. «Βλέπετε, η γενοκτονία-γονοκτονία είναι ιδιομορφία δική μας, όπως επίσης των Ιταλών, των Γάλλων και των Ισπανών» μας είπε η κυρία Δαμανάκη ένα μεσημέρι Σαββάτου, όταν τη συναντήσαμε στα γραφεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Αθήνα. Είχε προηγηθεί, στις 17 Μαρτίου, η εκδήλωση «Αφήνω τον γόνο να γίνει... γονιός», η οποία αποτελούσε μέρος της πανευρωπαϊκής εκστρατείας ενημέρωσης για τη νέα Κοινή Ευρωπαϊκή Αλιευτική Πολιτική. 
«Στην πραγματικότητα, η Κοινή Ευρωπαϊκή Αλιευτική Πολιτική έχει μεν έναν κοινό στόχο, τη βιώσιμη αλιεία, αλλά η εφαρμογή της λαμβάνει υπόψη τις ιδιαιτερότητες κάθε γεωγραφικής περιοχής» μας είπε η ελληνίδα επίτροπος και συνέχισε: «Οι βόρειοι λαοί δεν τρώνε μικρά ψάρια. Η κουλτούρα τους υπαγορεύει μεγάλα φιλεταρισμένα ψάρια. Ετσι εκεί είχαμε το αντίθετο πρόβλημα. Τα αλιευτικά σκάφη επέλεγαν τα μεγάλα ψάρια και πετούσαν στη θάλασσα τα μικρά, καθώς και τα υπολείμματα του φιλεταρίσματος. Η αντίστοιχη εκστρατεία, η οποία πήγε εξαιρετικά καλά, είχε στόχο να εκπαιδεύσει στην αξιοποίηση όλων των ψαριών». 

Βιώσιμα κέρδη

Το εννοεί όμως η επίτροπος όταν λέει ότι η εκστρατεία πήγε καλά; «Η Κοινή Ευρωπαϊκή Αλιευτική Πολιτική είναι μια πολιτική για τα ψάρια και τους ψαράδες. Η εμπειρία της Βρετανίας, του Βελγίου και της Γαλλίας μάς έδειξε πως, όταν αυτό γίνει κατανοητό, η εφαρμογή της νομοθεσίας όχι μόνο είναι απρόσκοπτη αλλά επιβάλλεται από τους ίδιους τους καταναλωτές. Π.χ., στη Βρετανία συλλέχθηκαν ένα εκατομμύριο υπογραφές, πράγμα το οποίο ανάγκασε το κοινοβούλιο να περάσει τους νόμους που εξασφάλιζαν τη βιώσιμη αλιεία. Και προς απόδειξη του ότι πρόκειται όντως για μια πολιτική που αφορά τόσο τα ψάρια όσο και τους ψαράδες, να σας αναφέρω ότι μέσα σε έναν χρόνο από την εφαρμογή της στη Βόρεια Θάλασσα το εισόδημα των ψαράδων αυξήθηκε εντυπωσιακά. Για την ακρίβεια, υπήρξε αύξηση καθαρών κερδών της τάξεως του 22%, ενώ σε 4% υπολογίστηκε η αύξηση της προστιθέμενης αξίας των αλιευμάτων» σημείωσε η κυρία Δαμανάκη. 

Μεσογειακή ιδιαιτερότητα

Το επιτυχημένο μοντέλο των βορείων εταίρων μας επιχειρείται να εφαρμοστεί και στη χώρα μας. Υπάρχουν όμως πολλές ιδιαιτερότητες, εκτός της τάσης μας για γονοκτονία...
«Σε αντίθεση με τις βόρειες χώρες όπου μεγάλα σκάφη αλιεύουν στους ωκεανούς, αυτό που χαρακτηρίζει τη χώρα μας και την ευρύτερη Μεσόγειο είναι η παράκτια αλιεία με μικρά αλιευτικά σκάφη. Υπολογίζουμε ότι αυτά στην Ελλάδα ξεπερνούν τις 10.000. Οπως αντιλαμβάνεστε, είναι πολύ δύσκολο να ελέγξει κανείς 10.000 μικρά σκάφη. Το καλύτερο που έχει να κάνει είναι να πείσει τους ψαράδες ότι η νέα πολιτική υπάρχει για το δικό τους καλό . Και αυτό έγινε. Είμαι πολύ χαρούμενη που οι ψαράδες είναι μαζί μας. Γνωρίζουν από πρώτο χέρι ότι το μέλλον τους είναι αδιάρρηκτα συνδεδεμένο με το μέλλον των αλιευμάτων και έχουν συστρατευθεί στην προσπάθειά μας να μειώσουμε την κατανάλωση ανώριμων ψαριών».

Ο μεγάλος αφανισμός

Η αλήθεια είναι ότι θα πρέπει να είναι κανείς τυφλός για να μην μπορεί να δει ότι η συστηματική υπερκατανάλωση ανώριμων ψαριών οδηγεί τα είδη σε αφανισμό. «Τα στοιχεία που έδωσε ο καθηγητής Κωνσταντίνος Στεργίου μιλούν από μόνα τους. Ενας μπακαλιάρος 10 εκατοστών όχι μόνο δεν έχει προλάβει να γεννήσει αλλά ζυγίζει μόλις 5,4 γραμμάρια. Ενας μπακαλιάρος 80 εκατοστών ζυγίζει 3.600 γραμμάρια. Είναι, δηλαδή, ίσου βάρους με 670 μικρά μπακαλιαράκια. Αν αφήναμε όλα αυτά τα μπακαλιαράκια να γίνουν 80 εκατοστά, θα παίρναμε 2.425,5 κιλά! Και το σημαντικότερο, οι 670 μπακαλιάροι θα είχαν προλάβει να γεννήσουν περί τα 440.000 αβγά!» μας θύμισε η ελληνίδα επίτροπος και προσέθεσε: «Σε περιόδους κρίσης όπως αυτή που διανύουμε η προστασία του γόνου δεν είναι πολυτέλεια αλλά επιβεβλημένη πολιτική. Μόνο έτσι θα προστατευθούν οι πλουτοπαραγωγικές πηγές των παράκτιων περιοχών και το εισόδημα των ψαράδων μας». 

Ολοι μαζί

Στην πολύ ζωντανή εκδήλωση της 17ης Μαρτίου οι αλιείς έδωσαν όντως ένα δυναμικό παρών. Σε αυτήν συμμετείχε επίσης πλήθος κόσμου, από ερευνητές της θαλάσσιας ζωής ως περιβαλλοντικές οργανώσεις, μάγειροι και σχολεία. «Το ζητούμενο είναι να έχουμε στο πλευρό μας όλους όσοι εμπλέκονται στη διαδρομή του ψαριού από το δίχτυ ως το πιάτο μας. Αυτό σημαίνει: τους αλιείς, το Λιμενικό Σώμα, τους εμπόρους στις κεντρικές αγορές, τις μεγάλες αλυσίδες διανομής, τους καταναλωτές, τις μη κυβερνητικές οργανώσεις που ασχολούνται με το περιβάλλον, τους σεφ, τα παιδιά. Πρέπει να σας πω ότι ο ρόλος των σεφ μπορεί να είναι καθοριστικός: στη Βρετανία ο Τζέιμι Ολιβερ και ο Γκόρντον Ράμσι έδωσαν το καλό παράδειγμα βγάζοντας από το μενού των εστιατορίων τους απειλούμενα ψάρια και αντικαθιστώντας τα με άλλα. Πιστεύω ότι με τη βοήθεια και των δικών μας σεφ, όπως ο Λευτέρης Λαζάρου, η Αργυρώ Μπαρμπαρίγου και ο Δημήτρης Σκαρμούτσος, θα έχουμε αντίστοιχα αποτελέσματα. Το ιδανικό θα ήταν να εκλείψει η αγορά για τα ανώριμα ψάρια. Αν εμείς δεν τα ζητάμε, οι έμποροι δεν θα έχουν κίνητρο να τα ζητήσουν από τους αλιείς και αυτοί δεν θα έχουν κίνητρο να τα ψαρέψουν». 

Μπαίνουμε σε πρόγραμμα

Εκτός της απαγόρευσης του γόνου, η νέα νομοθεσία προβλέπει ακόμη την πώληση διχτυών με μάτι συγκεκριμένου μεγέθους, την ακριβή σήμανση (για να γνωρίζει ο καταναλωτής την προέλευση του ψαριού που αγοράζει), την προστασία των περιοχών αναπαραγωγής και τη δημιουργία καταφυγίων. Αξίζει δε να σημειωθεί ότι, όπως μας τόνισε η κυρία Δαμανάκη, ορισμένα από τα μέτρα χρηματοδοτούνται από την ΕΕ: «Στην Κάλυμνο έχει ήδη χρηματοδοτηθεί η δημιουργία ενός καταφυγίου. Το ίδιο έγινε και στην Ισπανία, όπου ως αντιστάθμισμα της απαγόρευσης της αλίευσης σε περιοχές αναπαραγωγής χρηματοδοτήθηκε η δημιουργία τεχνητών υφάλων και έχει ενισχυθεί ο αλιευτικός τουρισμός. Οι επισκέπτες φτάνουν, δηλαδή, εκεί για να κάνουν καταδύσεις στους υφάλους. Ενα άλλο παράδειγμα μας έρχεται από τη Γαλλία, όπου κατά τη διάρκεια της ωοτοκίας που απαγορεύεται το ψάρεμα οι ψαράδες χρηματοδοτούνται για τη συλλογή των πλαστικών από τη θάλασσα, τα οποία στη συνέχεια ανακυκλώνονται. Η ΕΕ χρηματοδοτεί ακόμη μια σειρά πρωτοβουλίες που έχουν στόχο μια ολοκληρωμένη τοπική παράκτια οικονομία και νησιά μας όπως η Κάλυμνος και η Μυτιλήνη έχουν ήδη ενταχθεί στα σχετικά προγράμματα».